Czym jest globalizacja? Proste wyjaśnienie pojęcia

Pojęcie globalizacji pojawiło się po raz pierwszy w połowie XX wieku, a od 1990 roku stało się częścią naszego codziennego słownictwa. Opisuje ono rosnącą globalną integrację i powiązania między polityką, gospodarką, kulturą i środowiskiem.

Globalizacja: wyjaśnienie pojęcia i znaczenie

Globalizacja oznacza proces rosnącej światowej integracji w dziedzinie gospodarki, polityki, kultury, środowiska i komunikacji. Obserwujemy, że kraje, przedsiębiorstwa i ludzie są coraz bardziej ze sobą powiązani i współpracują ponad granicami państwowymi.

• Rozwój ten jest sprzyjany przede wszystkim przez postęp technologiczny, taki jak Internet, nowoczesne środki transportu i liberalizacja handlu światowego.

• Globalizacja oznacza, że wydarzenia, decyzje i działania w jednej części świata mają bezpośredni wpływ na ludzi i społeczności w odległych regionach. Dotyczy to na przykład handlu międzynarodowego, globalnego przepływu informacji, wymiany kulturowej lub globalnych problemów środowiskowych.

• Dla Ciebie jako jednostki globalizacja przejawia się na przykład w tym, że produkty z całego świata są dostępne w supermarketach, że komunikujesz się z ludźmi z innych krajów lub że przedsiębiorstwa organizują swoją produkcję na skalę międzynarodową.

• Globalizacja niesie ze sobą zarówno szanse, takie jak wzrost gospodarczy, dostęp do nowych technologii i różnorodność kulturową, jak i wyzwania, takie jak nierówności społeczne, problemy środowiskowe i ryzyko ujednolicenia kulturowego.

Wymiary globalizacji

Globalizacja obejmuje różne wymiary, które mają wpływ na sferę społeczną, kulturową, polityczną i ekologiczną. Te cztery wymiary są ze sobą ściśle powiązane i na wiele sposobów kształtują szanse i wyzwania związane z globalizacją.

• Globalizacja społeczna dotyczy globalnej sieci powiązań między ludźmi i społeczeństwami. Prowadzi ona do wzrostu świadomości na temat niesprawiedliwości społecznej oraz sprzyja wymianie i współpracy w zakresie infrastruktury, zdrowia, ubóstwa i edukacji.

• Jednocześnie pojawiają się nowe wyzwania społeczne, takie jak wzrost nierówności społecznych, warunki pracy z niskimi wynagrodzeniami i brakiem standardów ochrony oraz ryzyko „wyścigu do dna” w zakresie praw pracowniczych. Pozytywnymi aspektami są międzynarodowa współpraca na rzecz praw człowieka oraz poprawa dostępu do edukacji dzięki sieciom cyfrowym.

• Globalizacja kulturowa prowadzi do większego mieszania się i łączenia kultur. Umożliwia różnorodność kulturową i sprzyja wymianie idei, stylów życia i nawyków konsumpcyjnych. Jednocześnie istnieje ryzyko utraty kultury, ponieważ kultury dominujące mogą wypierać mniejsze, a tradycyjne wartości mogą zostać utracone.

• Globalizacja polityczna przejawia się w intensyfikacji współpracy międzynarodowej i tworzeniu globalnych instytucji, które ustanawiają wspólne zasady i standardy, na przykład w dziedzinie handlu, bezpieczeństwa lub ochrony środowiska.

• Może ona sprzyjać rozwojowi struktur demokratycznych, ale prowadzi również do napięć między suwerennością narodową a globalną kontrolą. Potężne państwa lub podmioty mogą odgrywać w tym procesie dominującą rolę, co prowadzi do nierówności na poziomie międzynarodowym.

• Globalizacja ekologiczna przejawia się w globalnym powiązaniu problemów środowiskowych. Zwiększone zużycie zasobów, globalna produkcja i handel międzynarodowy prowadzą do zanieczyszczenia środowiska, takiego jak zmiany klimatu, zanieczyszczenie powietrza i wody oraz utrata różnorodności biologicznej.

• Problemy środowiskowe nie mogą być już rozwiązywane przez poszczególne państwa, ale wymagają globalnej współpracy i wspólnych działań politycznych.

Technologie cyfrowe i internet

Technologie cyfrowe i internet w ostatnich latach zasadniczo zmieniły i znacznie przyspieszyły globalizację. W centrum tego rozwoju znajduje się gwałtowny wzrost globalnej sieci połączeń, który stał się możliwy dzięki internetowi i nowoczesnym technologiom komunikacyjnym. Dzięki temu informacje, pomysły, produkty i usługi mogą być obecnie wymieniane w czasie rzeczywistym ponad granicami państw.

• Komunikacja w czasie rzeczywistym: Postępy w technologii informacyjnej i komunikacyjnej umożliwiają szybszą i skuteczniejszą współpracę między kontynentami. Wideokonferencje, usługi w chmurze i platformy cyfrowe zastępują fizyczne spotkania i przyspieszają procesy decyzyjne.

• Globalne rynki i handel elektroniczny: firmy każdej wielkości mogą działać na całym świecie za pośrednictwem internetowych platform handlowych i zdobywać nowe rynki. Handel elektroniczny i cyfrowe systemy płatności zmniejszyły bariery handlowe i umiędzynarodowiły łańcuchy wartości.

• Nowe modele biznesowe: Technologie cyfrowe zmuszają przedsiębiorstwa do ciągłego odkrywania na nowo swojej wartości dodanej i organizacji. Cykle innowacji stają się coraz krótsze, a przedsiębiorstwa muszą szybciej dostosowywać się do globalnej konkurencji.

• Blockchain i bezpieczeństwo: Technologie takie jak blockchain zwiększają zaufanie do transakcji transgranicznych poprzez poprawę przejrzystości i bezpieczeństwa. Ułatwia to handel międzynarodowy i zmniejsza ryzyko oszustw.

• Przemysł 4.0 i sieci: Zintegrowane, cyfrowe łańcuchy wartości i zautomatyzowane procesy produkcyjne (Przemysł 4.0) łączą przedsiębiorstwa i dostawców na całym świecie oraz zwiększają efektywność produkcji i logistyki.

• Sieci społecznościowe: Platformy takie jak Facebook, Twitter czy LinkedIn łączą ludzi i organizacje na całym świecie oraz przyspieszają wymianę wiedzy, kultury i trendów.

• Demokratyzacja wiedzy: Internet umożliwia szeroki dostęp do informacji i wiedzy, co w szczególności w przypadku edukacji, badań i innowacji przyczynia się do dalszej globalizacji.

• Innowacje technologiczne, takie jak internet rzeczy (IoT), przetwarzanie w chmurze, sztuczna inteligencja i łączność mobilna 5G, napędzają ten rozwój, umożliwiając nowe formy współpracy, produkcji i komunikacji.

Szanse i wyzwania

Globalizacja stwarza możliwości gospodarcze, ale prowadzi również do poważnych wyzwań: zniszczenie środowiska naturalnego, nierówności społeczne, protekcjonistyczne reakcje i wrażliwe łańcuchy dostaw to kluczowe problemy, które wymagają dyskusji i regulacji na całym świecie.

• Globalizacja prowadzi do intensywniejszego wykorzystania zasobów naturalnych i zanieczyszczenia środowiska poprzez intensywną produkcję, transport i handel. Do najważniejszych problemów środowiskowych należą zmiany klimatu (spowodowane rosnącą emisją gazów cieplarnianych), wylesianie (np. na potrzeby rolnictwa i urbanizacji), zanieczyszczenie powietrza, wody i gleby oraz przełowienie mórz.

• Często zakłady produkcyjne przenoszone są do krajów o niższych standardach środowiskowych, co zwiększa tam zanieczyszczenie środowiska. Transport towarów na całym świecie również w znacznym stopniu przyczynia się do emisji CO₂.

• Globalizacja może pogłębiać nierówności dochodów i nierówności społeczne zarówno w obrębie poszczególnych krajów, jak i między nimi. Podczas gdy międzynarodowe korporacje i bogate kraje często czerpią z tego korzyści, kraje rozwijające się i mniej wykwalifikowani pracownicy cierpią z powodu niskich wynagrodzeń, złych warunków pracy i braku systemów zabezpieczenia społecznego. Korzyści płynące z globalizacji są nierównomiernie rozłożone: niektóre regiony prosperują, inne pozostają w tyle.

• Protekcjonizm oznacza środki, takie jak cła, ograniczenia importowe lub subsydia, za pomocą których państwa chcą chronić własną gospodarkę przed zagraniczną konkurencją. W kontekście globalizacji może to być reakcją na międzynarodową konkurencję, na przykład gdy krajowe gałęzie przemysłu są zagrożone przez tańszy import. Środki protekcjonistyczne mogą wywołać wojny handlowe, które z kolei zakłócają globalne łańcuchy dostaw i powodują wzrost cen dla konsumentów.

• Globalne łańcuchy dostaw to złożone sieci, które obejmują wszystkie etapy od produkcji do klienta końcowego. Są one podatne na zakłócenia spowodowane konfliktami politycznymi, klęskami żywiołowymi, pandemiami lub wojnami handlowymi. Przykładem są niedobory dostaw spowodowane zablokowaniem szlaków transportowych (jak w kanale Sueskim w 2021 r.) lub przerwami spowodowanymi pandemią. Problemy takie prowadzą do przestojów w produkcji, wzrostu cen i strat gospodarczych na całym świecie.

Bardziej zrównoważona i sprawiedliwsza globalizacja

Bardziej zrównoważoną i sprawiedliwszą globalizację można osiągnąć poprzez różne podejścia i instrumenty łączące cele społeczne, ekologiczne i gospodarcze:

• Sprawiedliwy handel to partnerstwo handlowe oparte na dialogu, przejrzystości i szacunku, które ma na celu poprawę warunków życia i pracy producentów i pracowników na początku łańcucha dostaw, zwłaszcza w krajach globalnego Południa.

• Główne zasady to uczciwe ceny, długoterminowe i przejrzyste stosunki handlowe, wzmocnienie praw drobnych rolników i pracowników, przestrzeganie praw pracowniczych i praw człowieka, a także ochrona dzieci i promowanie równości.

• Sprawiedliwy handel promuje również ochronę środowiska i klimatu, na przykład poprzez przejście na rolnictwo ekologiczne, oraz prowadzi kampanie edukacyjne i polityczne w celu uczynienia zasad handlu światowego bardziej sprawiedliwymi.

• Międzynarodowe organizacje, takie jak Fairtrade International, wspierają ponad 1,4 miliona organizacji producentów w 73 krajach i działają na rzecz stabilnych wynagrodzeń, lepszych warunków pracy i sprawiedliwego udziału w rynku światowym.

• Globalne porozumienia klimatyczne, takie jak porozumienie paryskie, tworzą wiążące ramy dla ochrony klimatu i promują współpracę międzynarodową. Sprawiedliwość klimatyczna oznacza, że główni sprawcy zmian klimatycznych (głównie kraje uprzemysłowione) przyjmują na siebie większą odpowiedzialność i wspierają kraje globalnego Południa w dostosowywaniu się do zmian klimatycznych, ponieważ są one szczególnie dotknięte tymi zmianami.

• Sprawiedliwy handel przyczynia się do odporności klimatycznej globalnych łańcuchów dostaw poprzez połączenie zasad społecznych, ekonomicznych i ekologicznych.

• Organizacje takie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), Światowa Organizacja Handlu (WTO), Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) oraz wyspecjalizowane sieci, takie jak Fairtrade International, angażują się w realizację praw człowieka, standardów pracy i ochrony środowiska.

• Cele zrównoważonego rozwoju ONZ (SDG) stanowią globalne ramy, które zobowiązują państwa do walki z ubóstwem, promowania zrównoważonego rozwoju oraz wzmacniania standardów społecznych i ekologicznych na całym świecie.

• Sojusze i sieci społeczeństwa obywatelskiego, takie jak „Netzwerk Gerechter Welthandel” (Sieć na rzecz sprawiedliwego handlu światowego), domagają się społecznych i ekologicznych wytycznych dla globalizacji oraz polityki handlowej, która przedkłada dobro ludzi i środowiska nad interesy finansowe.

• Postulaty i wyzwania: Dochody zapewniające minimum egzystencji i wiążące obowiązki staranności dla przedsiębiorstw w globalnych łańcuchach dostaw. Ograniczenie władzy korporacji i wprowadzenie kryteriów ekologicznych i społecznych w zamówieniach publicznych i promocji handlu zagranicznego. Spójne działania rządowe ukierunkowane na cele zrównoważonego rozwoju i uwzględniające skutki dla najsłabszych oraz dla klimatu i środowiska.

• Takie podejście do bardziej sprawiedliwej globalizacji łączy zatem uczciwe praktyki handlowe, wiążące środki ochrony klimatu i wzmocnienie współpracy międzynarodowej w celu zmniejszenia globalnych nierówności i umożliwienia zrównoważonego rozwoju dla wszystkich.